Recensie 'Utøya 22. juli'

Regisseur Erik Poppe komt zeven jaar na dato met een realistische en angstaanjagende film over de aanslagen in Oslo en in het bijzonder de schietpartij op het Noorse eiland Utøya in 2011 door rechts-extremist Anders Breivik. Komt deze film te vroeg of is men klaar voor een reconstructie van een van de meest bloedige aanslagen in de Noorse geschiedenis?

Heel even lijkt het alsof hoofdpersonage Kaja (Andrea Berntzen) ons, als kijker, rechtstreeks aanspreekt als ze de camera inkijkt, als ze seconden later haar hoofd draait en wij zien dat ze met een headset aan het bellen is met haar moeder. Een sterk begin en zo symbolisch voor wat zo belangrijk blijkt te zijn gedurende de hele film. Contact met het thuisfront en dierbaren. De wil om bij hen te zijn in de angstige 72 minuten die komen gaan. Minuten daarvoor hebben we de echte beelden van de explosie gezien bij het regeringsgebouw in Oslo. Op het eiland Utøya weten honderden jongeren op dat moment nog niet welke nachtmerrie ze boven het hoofd hangt.

Opbouw

In de eerste twintig minuten zien we de jongeren van de Noorse Arbeiderspartij, die met elkaar op het eiland kamperen en de tijd doorbrengen met muziek, dans, spelletjes en die met elkaar discussiëren. Inmiddels is het nieuws van de explosie enigszins doorgedrongen bij de jongeren op het eiland. Sommige zoeken contact met familie om te weten of ze veilig zijn. De discussie over een mogelijk terroristisch motief barst los als de eerste schoten te horen zijn. Zodra iedereen op de vlucht slaat en zichzelf probeert te redden volgen we Kaja die samen met haar zusje op het eiland verblijft en haar is zoekgeraakt. Op haar zoektocht komt ze in situaties terecht waarbij ze ook verschillende mensen ontmoet. Dit geeft de film ook een heel menselijk karakter.

Andere focus

Poppe kiest ervoor om vooral te focussen op de angst en overlevingsdrang bij de jongeren en veel minder bij de dader en zijn motieven. De werkelijke schietpartij duurde 72 minuten lang en die zien we in real time wat het geheel ook zo realistisch en eng maakt. De schoten komen in zo'n bioscoopzaal zo hard over dat het weinig moeite kost om de angst van die jongeren zelf te voelen.

Alle jonge acteurs spelen zo overtuigend en echt dat je bijna vergeet dat het een film betreft. Om die reden voelt de film soms ook documentaire-achtig aan. De dader zien we pas in de laatste tien minuten van de film. Door een andere focus bouwt de film een veel grotere spanningsboog op en dat maakt de film een stuk authentieker.

Indrukwekkend

Poppe, die misschien het meest bekend is van zijn film Hawaii, Oslo is een ervaren regisseur en een van de meest gewaarde regisseurs in Noorwegen. Zijn film ging op het Berlin International Film Festival in première en was genomineerd voor de Gouden Beer. Hij baseerde zijn film op de ervaringen van de overlevenden en hun verhalen. Die laten ook zien wat angst en paniek echt met een mens doet en hoe primitief de gevoelens dan worden. Dat levert soms wonderschone scènes op in een omgeving van angst, pijn en verdriet. Utøya 22. juli is een indrukwekkende film geworden die menigeen niet onberoerd zal laten.