Recensie 'Smoke Sauna Sisterhood'

Bij het woord sauna denk je waarschijnlijk aan Finland. Het is immers een Fins woord en een groot onderdeel van de cultuur daar. Maar ook in Estland bestaat de saunatraditie al zo'n achthonderd jaar. Dit jaar, 2023, is daar uitgeroepen tot het jaar van de sauna. In de documentaire Smoke Sauna Sisterhood (2023) neemt regisseur Anna Hints ons mee in de rituelen die in en om de beroemde rooksauna gebeuren, en leren we de groep vrouwen die hier samen komen goed kennen.

Saamhorigheid

De sauna is namelijk niet alleen een plek om te zweten en om te ontspannen, maar in de eerste plaats vooral een plek om samen te komen en te praten met elkaar. Hints is een jaar lang getuige van deze bijzondere momenten, die ze als stille toeschouwer voor ons vastlegt. Ze volgt een groep vrouwen die regelmatig samenkomt in een kleine sauna midden in de Estse bossen. Dat je in je blootje naast elkaar zit in een sauna, zorgt vanzelf voor een bepaalde intimiteit. In deze rooksauna is dat net zo, en gebruiken de vrouwen deze kalme, veilige omgeving om persoonlijke en universele verhalen met elkaar te delen.

Saunaritueel

We zien de vrouwen in de eerste scènes in de winter. De sauna wordt opgestookt met eerder gehakt hout, en zodra het hokje warm genoeg is, nemen ze naast elkaar plaats. Dan is het wachten, zweten en praten. En daarna: de kou in! Eén voor één dompelen ze zich in een gat dat speciaal hiervoor eerder uit het ijs is gehakt. Je begint vanzelf te rillen als je ernaar kijkt, maar als ze daarna rood aangelopen en gloeiend van vreugde terugkeren naar de sauna, voel je ook die warmte door het scherm.

Een warm bad

Want warm is het zeker, deze film. Los van de hitte die vrijkomt binnen de vier muren van de sauna, draagt de hele documentaire iets liefdevols en hartverwarmends uit. We leren de hoofdpersonen goed kennen, al zien we van de meesten het gezicht helemaal niet. Er wordt gepraat over lichamen, familie, liefde en seksualiteit, en over traumatische gebeurtenissen. In het donker van de sauna vermengd het zweet zich met tranen, dat af en toe wordt weggespoeld door het koele drinkwater dat de vrouwen met elkaar delen.

De gesprekken worden afgewisseld door stilte en door lokale muziek, soms gezongen door de vrouwen zelf, begeleid door een trommel en een voorzichtig dansen. De beelden die Hints gebruikt om haar verhaal te vertellen zijn atypisch voor een documentaire. Haar cinematografie is artistiek, af en toe zelfs wat abstract, maar zonder de kern van de zaak uit het oog te verliezen. Smoke Sauna Sisterhood gaat over de veiligheid van de nabijheid van anderen, en de noodzaak om dicht bij elkaar en de natuur te blijven. Het is een kleine maar grootse film, die haar kijkers weet te ontroeren én doet verlangen naar een hete sauna met daarna een ijskoude duik.