Recensie 'I, Daniel Blake'

'De kleine man' heeft het maar zwaar in I, Daniel Blake, de nieuwe film van de 80-jarige Britse regisseur Ken Loach, die hiervoor onlangs zijn tweede Gouden Palm in ontvangst mocht nemen. Loach verpakt zijn sociaal-maatschappelijke kritiek in een ontroerend verhaal met 'levensechte' personages, die ervoor zorgen dat de film je nog lang zal bijblijven.

Uitkering

59-jarige weduwnaar Daniel Blake (Dave Johns) is zijn leven lang timmerman geweest. Maar dan krijgt hij een hartaanval. Zijn dokter adviseert hem niet aan het werk te gaan. Hij vraagt een ziekte-uitkering aan, maar deze wordt hem geweigerd, omdat de "decision maker" hem gezond genoeg verklaart om te werken. Daniel wil in beroep gaan, maar dit proces blijkt lastiger dan gedacht en hij belandt al snel in een ondoordringbaar bureaucratisch web. Wel ontmoet hij Katie (Hayley Squires), een alleenstaande moeder met twee kinderen die ook moeite heeft met 'het systeem'. Samen proberen ze zich een weg te banen door het dagelijks leven zonder daarbij hun gevoel van eigenwaarde te verliezen.

Telefonische wachtkamers

De nodeloze complexiteit van het uitkeringssysteem en uitzendbureaus in Engeland wordt genadeloos ontleed door Loach en schrijver Laverty. Van het taalgebruik van de werknemers bij uitzendbureaus tot alle formulieren die ingevuld moeten worden, het systeem lijkt eerder ontworpen om mensen juist zo snel mogelijk af te wijzen. En dit blijkt ook het geval te zijn als we Loach en Laverty moeten geloven. Enkele anonieme medewerkers vertelden hun dat ze de impliciete opdracht kregen om een quotum te halen wat betreft het aantal opgelegde sancties (het stilzetten van de uitkering).

Decision makers

Hoewel sommige scènes tragikomisch van aard zijn, zoals de telefonische wachtkamer met de eindeloze vrolijke Vivaldi-muziek, groeit de frustratie bij Daniel en bij jou als kijker wanneer de onpersoonlijke aard van het systeem duidelijker wordt, het gevoel dat je nooit eens tegenover een mens van vlees en bloed staat. Als je in discussie gaat, ben je automatisch de boosdoener die voor onnodige ophef zorgt. Als je terechte kritiek hebt, word je verteld dat de "decision maker" een eerlijk besluit heeft genomen. Het gebruik van een term als "decision maker" spreekt boekdelen over de geautomatiseerde onpersoonlijke aard van een dienstensysteem dat juist de persoonlijke belangen en welzijn van anderen moet dienen.

Menselijkheid

Al deze nauwkeurig onderzochte kritiek zou weinig voorstellen als de personages eendimensionale karikaturen waren. De sociaal-maatschappelijke kritiek van de Italiaanse regisseur De Sica (Ladri di biciclette, Umberto D.) herinneren we ons nog juist vanwege de emotionele impact van zijn films en levensechte personages. Zo ook bij regisseur Loach. Daniel en Katie blijken zulke leuke normale mensen dat de frustratie die zij ervaren heel snel onze frustratie wordt.

I, Daniel Blake is op een aantal kritieke momenten (voornamelijk het einde) iets te manipulatief en voorspelbaar wat niet strookt met zijn neorealistische stijl, maar de woede van Loach en Laverty over de haast Orwelliaanse uitkeringssystemen en uitzendbureaus is erg voelbaar. En het is met name de broodnodige menselijkheid van Daniel en Katie tegenover dit onpersoonlijke 'hulpverleningssysteem' die de film tot zo'n ontroerende ervaring maakt.