Recensie 'Tár'

De derde speelfilm van regisseur en acteur Todd Field (In the Bedroom (2001), Little Children (2006)) volgt de prestigieuze dirigent Lydia Tár, gespeeld door Cate Blanchett. Het is een rol die Blanchett op het lijf is geschreven. Letterlijk: Field schreef het scenario voor haar. Tár (2022) is een afgewogen, sterk gecomponeerd verhaal over een vrouw die alles en iedereen naar haar hand wil zetten.

Onder controle

In Tár zien we iemand die haar leven wil dirigeren zoals ze haar orkest dirigeert. Alles moet onder haar controle zijn; wat haar niet zint, moet anders; wat niet goed klinkt, moet opnieuw. Zelfs het boek dat over haar verschijnt, heeft Lydia Tár zelf geschreven. De fantastische set- en kostuumdesign in Tár geven op subtiele wijze veel weg over de persoonlijkheid van de dirigent. Haar onberispelijke kleding en opgeruimde ruimtes zijn even veelzeggend als de neurotische trekjes van Tár, die Blanchett overigens erg sterk en subtiel speelt. Het geheel is gelikt en gecontroleerd, precies zoals de hoofdpersoon haar leven graag ziet.

Field weet mooi te verbeelden hoe Tár langzaam maar zeker de regie verliest over wat zich om haar heen afspeelt. De chaos die langzaam haar leven binnensijpelt, doet dat in eerste instantie in details. Een pleister op haar rechterhand. Een metronoom die uit zichzelf begint te tikken. Een onverklaarbaar piepje in huis. De totale controle die Tár aanvankelijk lijkt te hebben kan natuurlijk niet lang standhouden, dat weet de kijker direct. Als ze na oogcontact met de nieuwe celliste van het orkest plots haar haar losmaakt, toont dat niet alleen haar interesse in een nieuwe collega; het symboliseert ook direct hoe haar leven vanaf dat moment niet meer strakgebonden is.

Gecomponeerd

Tár is net zo gecomponeerd als een goed muziekstuk, met een tempo en ritme dat op de juiste momenten varieert. Daardoor is de film nooit saai. Toch is Tár niet erg meeslepend of ontroerend, zoals een virtuoos muziekstuk wel kan zijn. De controledrang van de dirigent gaat gepaard met een enorme arrogantie: hoe machtig moet je jezelf niet achten om te denken dat je het leven volledig in de hand hebt? Die arrogantie maakt nooit ruimte voor empathie voor de acties en gevoelens van anderen. En zelfs wanneer het grootse gevolgen heeft, zorgt dat niet voor zelfreflectie. Dat de dirigent uiteindelijk geconfronteerd wordt met de consequenties van haar acties is dus geen verrassing, noch een reden om met haar te doen te hebben.

Geen bad guy

Hoewel Tár volgens sommigen een film is over 'cancelculture', probeert Field de kijker zeker geen mening voor te schotelen over dat fenomeen. De film gaat over machtsverhoudingen, dat zeker, en het speelt zich af in de wereld van nu: een wereld waarin de MeToo-beweging heeft plaatsgevonden en machtige mensen vaker verantwoordelijk worden gehouden voor hun gedrag. Maar hoewel de dirigent wél wordt geconfronteerd met de consequenties van haar acties, is ze nooit de ultieme bad guy. Of de kijker dat oordeel zelf wel wil vellen, is aan hen.