Recensie 'Ascent'

Het verhaal is fictief, de beelden zijn echt. In Ascent zoekt beeldend kunstenaar Fiona Tan de grenzen van het medium film op. Een caleidoscopische fotocollage van Mount Fuji vraagt ons stil te staan en tot rust te komen in een wereld die schreeuwt om dynamiek en beweging. Japans eigen wereldwonder is het decor voor een ingetogen liefdesverhaal, dat onderhuidse sentimenten en cultuurfilosofische bespiegelingen blootlegt.

Leidend is de stem van een Britse vrouw (ingesproken door Tan zelf), die vanuit haar leunstoel herinneringen ophaalt aan haar overleden Japanse echtgenoot (Hiroki Hasegawa). Zijn beklimming van Mount Fuji drong zich destijds op. "Japanners leven in de natuur alsof ze zelf bloemen zijn", klinkt het op de achtergrond. Bloemen vergaan echter, niets is blijvend. De berg is dat wel. Tan putte voor haar film uit een indrukwekkende hoeveelheid bronmateriaal. Historische documentatie vindt een balans tussen moderne kiekjes van amateurfotografen. Hoe divers de beelden ook zijn, de vulkaan draagt onveranderlijkheid uit. Wie haar bedwingt, bedwingt de natuur. Of probeert dat tenminste te doen. Als Ascent één ding goed duidelijk maakt, dan is het wel dat er dingen groter zijn dan de mens.

Afstand overbruggen

Het verdriet van de naamloze vrouw brengt veel herinneringen naar boven. In die herinneringen krijgt ook haar man weer een stem. Zijn reflecties op mens en maatschappij zijn deel van haar rouwproces. Tussen de beide geliefden gaapt een grote ruimtelijke kloof. De geest van Hasegawa's personage huist nog op de berg, terwijl zijn levende echtgenote de wereld onvermijdelijk vanuit haar westerse perspectief bekijkt. Tan maakt de culturele kloof tussen Oost en West uiterst voelbaar, om vervolgens beide uitersten langzaam bij elkaar te brengen. Hoe die samensmelting zich exact voltrekt, is deels een product van de eigen verbeeldingskracht. Niet iedere metaforische uitspraak vertelt een eenduidig verhaal; de opzettelijke traagheid van de film dwingt de kijker zelf na te denken en zijn eigen conclusies aan Tans experimentele sfeerstuk te verbinden.

Fotografie en film

Twee elementen die een belangrijke rol spelen verdienen echter nadere benoeming. In de eerste plaats besteedt Tan veel aandacht aan de relatie tussen fotografie en film. Film is als vuur, later als stoom. Foto's zijn als ijs. Ook hier schetst de regisseuse van het al even kunstzinnige drama History's Future (2016) een tegenstelling, om die later langzaam op te heffen. Ascent zelf is het bewijs dat foto en film op een intrigerende manier kunnen samengaan. Foto's zetten de tijd stil, maar brengen diezelfde tijd in collage-opstelling weer in beweging. Tijd is daarmee het tweede element dat essentieel is voor deze film. Memoires van een vervlogen verleden brengen de geschiedenis terug. Als de Tweede Wereldoorlog ter sprake komt, gaan beelden van soldaten in de schaduw van de berg gepaard met ratelend geweervuur. Daarna is het weer stil. Alsof er niets gebeurd is. Het is geen toeval dat moderne en klassieke kiekjes elkaar afwisselen.

De berg als valkuil

Ascent projecteert gedachten en herinneringen op een knap gemonteerde neerslag van natuurlijke schoonheid. Mede door die montage voelen de beelden maar beperkt repetitief aan. Het gevaar van overmoed ligt bij zo'n pretentieus project altijd op de loer, Tan slaagt erin die valkuil te vermijden. Dit filmische experiment blinkt uit in haar ogenschijnlijke eenvoud.