Recensie 'Tesla'

Met Tesla (2020) laat scenarioschrijver en regisseur Michael Almereyda zijn interpretatie zien van wat het leven van Nikola Tesla (1856-1943) zou kunnen zijn. Verpakt in een fragmentarisch geheel van diverse filmstijlen, anachronismen en vertelvormen ontstaat een collectie van ideeën, waar de waarheid ergens in verborgen zit. Dat kan een inspirerend effect hebben, maar door een focus op specifieke gebeurtenissen zonder relevantie informatie blijft de film een droominterpretatie.

Een bescheiden geschiedenislesje: Nikola Tesla was een uitvinder van Kroatische afkomst. Hij legde de basis voor het huidige elektriciteitsnetwerk en was een voorstander van wisselstroom, de stroom die uit onze stopcontacten komt. Tesla studeerde werktuigbouwkunde en emigreerde in 1884 naar de Verenigde Staten waar hij in New York een baan aangeboden kreeg bij het bedrijf van Thomas Edison. Inderdaad, de uitvinder van de gloeilamp. Edison was voorstander van gelijkstroom en na een conflict nam Tesla ontslag en verkocht een aantal wisselstroompatenten aan concurrent George Westinghouse. Terug naar onze tijd: het elektrische automerk Tesla is vernoemd naar Nikola Tesla.

Ethan Hawke speelt Tesla. Inderdaad: speelt, de bezorgde blik gedurende de gehele film in combinatie met gecalculeerde opmerkingen en semi-filosofische uiteenzettingen komen geforceerd over. Ze creëren een afstand, maar misschien is die afstandelijkheid juist wel een kenmerkende karaktertrek van Tesla? Een melancholische man, een buitenstaander die duidelijk een eigen weg volgt wat hem uiteindelijk weinig vreugde en goeds brengt. Maar is het gemankeerde genie juist niet de maatschappijkritische verwezenlijking van een wereld die hij wil veranderen?

Buitenstaander

De film volgt grofweg twee verhaallijnen: het professionele leven en persoonlijke leven van Tesla. Al is dat laatste wel erg ruim geïnterpreteerd door Almereyda. Tesla en Edison (Kyle MacLachlan) worden als tegenpolen neergezet. Dat kijkt lekker weg, mede door de cinematografie van minimaal verlichte kamers, extreme gezicht close-ups vanuit een specifieke hoek en de grillige vormen die kaarslicht weerspiegelt op houten muren. Het ensceneren van rivaliteit, tegengestelde persoonlijkheden en temperamenten is dan een relatief eenvoudig kunstje.

Een andere verhaallijn is Tesla's verhouding met bankiersdochter Anne Morgan (Eve Hewson). 'Vermeende verhouding', wel te verstaan. Het is bekend dat Tesla op zijn zachtst gezegd niet was gecharmeerd van Anne. De dochter van J.P. Morgan (Edisons geldschieter en financierder van de Titanic) fungeert als verhalenverteller, maar wat voegt dit toe? Almereyda had hier duidelijk een andere weg mogen inslaan. De schooljufferige vertelstructuur in combinatie met het doorbreken van de vierde wand levert vooral irritatie op.

Keuzes

Wat deze recensent meteen opviel was het klassieke muziekstuk tijdens de openingsscène in Tesla. Dit enigszins duister aandoende intro was ook al het openingsnummer in de film The Portrait of a Lady (1996). In deze film met Nicole Kidman en John Malkovich spelen passie, idealisme en de realisering van onconventionele ideeën een hoofdrol. Beide films spelen zich af in dezelfde tijd en in beide films gaat het hoofdpersonage langzaam ten onder aan maatschappelijke druk en een instabiele geestelijke gezondheid. Is de soundtrack van Wojciech Kilar een bewuste keuze geweest van Almereyda?

De diverse anachronismen zoals een laptop, iPhone en popmuziek zijn allemaal toekomstige presentaties van Tesla's ideeën. Interessant dat ze in beeld zijn gebracht, maar het plaatst de film ook in een onbeduidend kader waarin de vraag kan worden gesteld of en in hoeverre deze film een karikatuur maakt van het leven van Tesla. Of dat nou de bedoeling van Almereyda is?