Recensie 'Elle'

Het was de Franse producent Saïd Ben Saïd die er mede voor zorgde dat de nieuwe film van Paul Verhoeven werd geselecteerd voor de hoofdcompetitie van het prestigieuze filmfestival van Cannes en daar kans maakte op de Palm d’Or (Gouden Palm). Vierentwintig jaar eerder, in 1992, was hij genomineerd met Basic Instinct. Dit keer won hij hem ook niet maar de film leverde hem wel lovende kritieken op van onder meer The Guardian en Variety.

Elle, een afkorting van Michèle (Isabelle Huppert), wordt op klaarlichte dag in haar eigen woning overvallen en verkracht. Na deze traumatische gebeurtenis ruimt zij de rommel op, stapt in bad en gaat de volgende dag gewoon naar haar werk. Privé en zakelijk is ze hard en genadeloos. Of het nu haar werk, de relatie met haar onvolwassen zoon, of de relatie met haar minnaar is, haar acties zijn altijd rationeel en weloverwogen. Haar beslissingen neemt ze echter ook net zo makkelijk impulsief. Ze is een geslaagde zakenvrouw die aan het hoofd staat van een toonaangevend videogamebedrijf. Als ze ‘s avonds bij het diner in een restaurant zo luchtig mogelijk tegen haar ex-man, haar beste vriendin en echtgenoot vertelt dat ze denkt dat ze verkracht is, begint het verhaal pas echt.

Van Amerikaans naar Europees

Saïd Ben Saïd wees Verhoeven op de roman Oh van Philippe Djian uit 2012. Verhoeven zag potentie in het verhaal en schreef het script. In eerste instantie zou het een Amerikaanse productie worden. Maar al snel bleek dat geen enkele Amerikaanse actrice de rol aandurfde en ook de financiers stonden niet te trappelen. Er werd uitgeweken naar Frankrijk en toen werd duidelijk dat het als een Europese film beter zou werken. Toen ook nog Huppert aan het project verbonden werd kon het bijna niet meer stuk. De eendimensionale, plotgerichte visie van de Amerikanen maakte plaats voor Europees ambiguïteit wat Verhoeven zo veel meer ruimte gaf om deze film te maken. Verhoeven zou zijn geïnspireerd door La règle du jeu uit 1939 van Jean Renoir.

Provocatief en macaber

Verhoeven weet vakkundig alle clichés die je bij een film met dit thema zou verwachten te omzeilen. Naarmate het verhaal vordert zet hij je regelmatig op het verkeerde been. Het subversieve gedrag van Elle is de grote crux in deze film. Op enkele kleine aanwijzingen na – voorvallen die vooral uit haar jeugd stammen en haar band met haar criminele vader – weten we eigenlijk nooit waar haar emotionele en seksuele verlangens vandaan komen. Dat we niet alles weten over Elle maakt het wel zo interessant maar aan de andere kant ook weleens lastig.

Toch een echte Verhoeven

Toch zou het geen echte Verhoeven zijn als er geen zwarte humor in zou zitten en hij zich toch niet schuldig zou maken aan clichés die eigenlijk alle Verhoeven-films zo kenmerken. Grote troef van de film is wel de uitmuntend acterende Huppert. Zij acteert niet, ze ís haar personage. Haar fijne spel, haar intonatie en haar mimiek maken haar geloofwaardig. Elle is een echte genrefilm geworden die ondanks het duistere thema heerlijk wegkijkt en regelmatig van toon wisselt. Verhoeven heeft op zijn 77e een heel knappe film afgeleverd waar desondanks de meningen verdeeld over zullen zijn. Maar is dat niet bij alle films van Verhoeven het geval geweest?