Recensie 'I Am Not Your Negro'

Wie bekend is met de Amerikaanse Burgerrechtenbeweging is wellicht ook bekend met schrijver James Baldwin. Hoewel de goede man nooit het etiket 'burgerrechtenactivist' waardeerde, heeft hij wel belangrijke activisten gekend zoals Medgar Evers, Malcolm X en zelfs Dr. Martin Luther King Jr. Zijn onafgemaakte manuscript Remember This House over deze drie sleutelfiguren vormt de basis van Raoul Pecks intrigerende documentaire.

De gave van het woord

Aangezien Baldwin allang overleden is, heeft Peck flink in de archieven moeten duiken. Hij gebruikt opnames van de Burgerrechtenbeweging, oude films, tv-interviews (zoals Baldwin te gast bij The Dick Cavett Show) en zelf gefilmde beelden. Hij verbindt dit alles met een bijna constant aanwezige voice-over, ingesproken door niemand anders dan Samuel L. Jackson. De bekende acteur staat natuurlijk bekend om zijn coole filmpersona, maar cijfert zichzelf weg door zijn neutrale spreekstijl, ook zijn warme stemgebruik past goed bij de complexe inhoud van Baldwins uitspraken.

Voor de nieuwkomers zullen de uitspraken van Baldwin een openbaring zijn. Hij sprak in de zestiger jaren niet alleen over de rassenkwestie, maar ook over hoe deze terug te zien is in culturele producten als films. De man had de gave van het woord. Hij staat meer bekend om zijn literaire carrière dan zijn publieke optredens, maar zodra hij begint te praten, hang je meteen aan zijn lippen. Het is dan ook geen verrassing dat de docu op z'n sterkst is wanneer je hem ziet spreken.

Wel springt de docu iets te lukraak van onderwerp naar onderwerp. Een echte eenheid wordt het nooit en de losse structuur zorgt er ook onbedoeld voor dat de docu langer aanvoelt dan je zou verwachten van zo'n korte speelduur.

Wat zou Baldwin daarvan vinden?

Peck beoogt met zijn documentaire meer dan een schets van de Burgerrechtenbeweging. Nee, hij wil ook een statement maken over de rassenkwestie anno nu en combineert daartoe zijn oude archiefbeelden met recente beelden, zoals van activistengroep Black Lives Matter (BLM) en bekende vermoorde zwarte slachtoffers als Trayvon Martin. Hier begeeft Peck zich echter op glad ijs. Door Baldwins uitspraken te combineren met hedendaagse beelden suggereert hij eigenlijk dat Baldwin anno nu hetzelfde zou zeggen. Dat is natuurlijk een gevaarlijke aanname. Peck maakt een enorme historische sprong zonder rekening te houden met context en dan teken je een te simplistisch beeld van de geschiedenis. Dat er in vijftig jaar tijd weinig echt is veranderd is een begrijpelijk gevoel, maar tegelijkertijd is natuurlijk alles veranderd. De vraag wat Baldwin zou vinden van de huidige Amerikaanse rassenkwestie heeft geen makkelijk antwoord. Over BLM zou hij waarschijnlijk geen positieve opvatting hebben gehad, een groep die tijdens de presidentiële verkiezingen met veel gebrul Bernie Sanders het spreken onmogelijk maakte, een man die in de jaren zestig nog tegen rassenscheiding in opstand kwam. Oeps!

De vraag wat Baldwin van 'zijn' documentaire zou vinden is net zo'n ingewikkelde kwestie als racisme zelf. Pecks pogingen om Baldwins uitspraken naar het heden te trekken zijn problematisch, maar hij slaagt er wel in je interesse te wekken voor deze eigenzinnige man met zijn eigenzinnige uitspraken.