Recensie 'Desert Paradise'

Stel je voor: je woont in een stad die al meer dan tachtig jaar leeft van de diamantindustrie. Alle volwassen bewoners werken in deze industrie of hebben er direct mee te maken. Bewoners zijn bevoorrecht: ze hebben gratis water, elektriciteit, educatie en lokaal telefoonverkeer. Deze stad heet Oranjemund en is gelegen in het uiterste zuiden van Namibië. In Desert Paradise (2021) wordt onderzocht wat er zal gebeuren met Oranjemund en haar bewoners als de belangrijkste economische bron in 2022 wegvalt.

Oranjemund, genoemd naar de Oranjerivier, werd in de jaren '20 van de vorige eeuw bekend om de diamantmijnen in handen van Namdeb Diamant Corporation. Sinds 1994 is er een samenwerkingsverband met de overheid. De mijnen zijn buiten de stad gevestigd en worden zwaar bewaakt. Tot voor kort was de stad alleen toegankelijk voor bewoners, medewerkers van Namdeb en overheidsfunctionarissen. We zien een bijeenkomst waarin klachten over de waterprijzen worden besproken. "Mensen zijn niet gewend om voor water te betalen. We zijn verwend en moeten af van onze ongezonde gewoonten."

We maken kennis met Tete. Hij is al 45 jaar werkzaam in Oranjemund waarvan 22 jaar bij Namdeb. Hij vertelt dat de diamantindustrie veel veranderingen heeft doorgemaakt. Tot de jaren '50 waren er alleen mannen werkzaam. De zwarte medewerkers (met name afkomstig uit het noorden van Namibië) woonden in een hostel; ze mochten geen wit brood eten en geen alcohol drinken. Omdat een aanzienlijk percentage analfabeet was, kon de salarisstrook niet worden ondertekend. Er werden lessen georganiseerd om te leren lezen en schrijven. Later kwamen familieleden naar Oranjemund en werd het 'gemengd wonen' geïntroduceerd. Of zoals de intro van de documentaire stelt over het huidige Oranjemund: er is geen racisme, geen criminaliteit.

Toekomstplannen

Wat zijn de mogelijkheden voor Oranjemund als Namdeb sluit? Ideeën te over. Twee daarvan, toerisme en landbouw, zijn veruit favoriet. Zoals het verder uitbreiden van het Sperrgebiet nationaal park als toeristische trekpleister: er is een plan voor de teelt van groente en fruit, het opzetten van campings en gezien de prachtige ligging een perfecte locatie voor het organiseren van actieve vakanties. Het gebrek aan financiën vormt door de bureaucratische regelgeving het grootste obstakel. Het kernwoord kan dan 'duurzaamheid' zijn, maar dat is vooralsnog een hol begrip als basisbehoeften een hogere prioriteit hebben. Veel mensen trekken dan ook uit Oranjemund weg op zoek naar een beter bestaan.

In deze observerende documentaire worden mensen niet geïntroduceerd. Dat is enerzijds jammer omdat je je voortdurend afvraagt wie ze zijn. Anderzijds is het ook exemplarisch voor de situatie: wie van de huidige bewoners woont er volgend jaar (als Namdeb definitief sluit) nog in Oranjemund? Mensen en namen verdwijnen. Dat Steven in een oranje pick-up terug naar Noord-Namibië rijdt, geeft de documentaire een humoristisch maar tevens ook een tragisch tintje.

Regisseur Ike Bertels verwierf bekendheid met Guerrilla Grannies (2013), een portret waarin drie vrouwen in Mozambique terugkijken op hun levens als vrijheidsstrijders. Diezelfde maatschappelijke betrokkenheid toont Bertels in Desert Paradise. Deze recensent heeft in Namibië gewoond en is meer dan nieuwsgierig naar de manier waarop de lokale bevolking daadwerkelijk vorm zal geven aan een nieuw bestaan. Alleen de gemsbokken en struisvogels die vrijelijk door Oranjemund lopen lijken een onbezorgde toekomst tegemoet te gaan. Desert Paradise is genomineerd voor de Dutch Movies Matter-competitie. Geheel terecht!