Recensie 'De Oost'

Lef kan regisseur Jim Taihuttu (Rabat (2011), Wolf (2013)) niet ontzegd worden. Als kleinzoon van een Moluks-Indonesische soldaat durfde hij het aan om de eerste film over de postkoloniale oorlog in Nederlands-Indië (De Oost) te maken. Doet hij de geschiedenis eer aan of leunt de film teveel op fictie?

In De Oost (2020) volgen we Johan (Martijn Lakemeier), een van de vele jonge jongens die vlak na de Tweede Wereldoorlog in 1946 gestationeerd worden in Indonesië. Kort na de Japanse capitulatie braken er ongeregeldheden uit tussen Britse soldaten en Indonesische rebellen. De Nederlandse soldaten moesten daar met zogenoemde politionele acties de rust bewaren. Als de mysterieuze leger kapitein Raymond Westerling (Marwan Kenzari) bijgenaamd De Turk, ten tonele verschijnt, raakt Johan steeds meer in de ban van deze man. Als de oorlog escaleert en Westerling in opdracht van de legerleiding steeds genadelozer te werk gaat, wordt de scheidslijn tussen goed en kwaad steeds dunner.

Omstreden trailer

Zelden was een film voor release zo omstreden als De Oost. Op basis van alleen de trailer stond de FIN (Federatie Indische Nederlanders) op haar achterste benen. Zij eisten bij de rechter dat er aan het begin van de film een disclaimer geplaatst moest worden omdat de veteranen als nazi's worden neergezet. Ook de dochter van Westerling maakte bezwaar omdat haar vader verkeerd wordt weergegeven en meent dat Taihuttu aan geschiedvervalsing doet.

In de eerste anderhalf uur weet Taihuttu een geloofwaardig beeld neer te zetten van de jonge soldaten (een sterk punt is dat het ook allemaal jonge acteurs zijn) die ook niet goed weten wat ze te wachten staat. Ook de onderlinge vijandigheid en scepsis tussen de soldaten en de Indonesische bevolking wordt goed in beeld gebracht. Zij moesten de rust bewaren en waren er in eerste instantie om de bevolking te helpen. Maar al snel zie je hoe de Nederlanders over de Indonesiërs denken en andersom. Na de introductie van Westerling en de vertwijfeling bij Johan, neemt de film een andere wending. De film wordt grimmiger van toon en het geweld neemt een expliciete rol. Taihuttu schuwt niet om dat te laten zien. Dat de Nederlanders flink hebben huisgehouden en dat er oorlogsmisdaden hebben plaatsgevonden, mag na het zien van deze beelden duidelijk zijn. Het is alleen onnodig om dat lang in beeld te laten zien.

Te veel artistieke vrijheid

De Oost is een ambitieuze en belangrijke film over een stuk geschiedenis waar we te weinig van weten. Groots van opzet en met magnifiek acteerwerk van met name Kenzari en Lakemeier, weet de film op zijn beste momenten de sfeer van oorlogsklassiekers als Apocalypse Now (1979) en Platoon (1986) te vangen. Het is alleen jammer te moeten constateren dat de film zich verslikt in net iets te veel artistieke vrijheid tegen het einde van de film. Hiermee kunnen we stellen dat de eerste helft van de film net iets sterker is dan de tweede helft, die de verhaallijn van dat eerste deel onderuit haalt. Taihuttu had er verstandig aan gedaan de tweestrijd van Johan 'minder vet' te verbeelden in de slotakte. Niettemin is het een knap gemaakte film die net niet de vijf sterren haalt maar eigenlijk wel door iedereen gezien moet worden.