Recensie 'The Zookeeper's Wife'

Bescherming en vernietiging liggen soms angstvallig dicht bij elkaar. Misschien is dat wel de reden dat films over de Tweede Wereldoorlog nog steeds diepe indruk kunnen maken: ze tonen de beide uitersten van ons menszijn, of verkennen het grijze gebied daartussenin. In The Zookeeper's Wife is het beschermende instinct van één vrouw de sleutel tot het (voort)leven van anderen.

Die vrouw is Antonina Zabinski (Jessica Chastain), de eigenaresse van een florissante dierentuin in het hart van Warschau. Veel warmer had regisseuse Niki Caro (North Country) dit waargebeurde verhaal niet in kunnen leiden: een kangoeroe volgt de fietsende Antonina over geharkte paden, de bevalling van een moederolifant slaagt door toedoen van een dosis menselijke empathie en daadkracht. Hoe voelbaar is dan het contrast als een groots bombardement op de dierentuin de invasie van Polen (september 1939) markeert. Dieren breken los en dwalen door de straten van Warschau, het leven van Antonina en haar man Jan (Johan - The Broken Circle Breakdown - Heldenbergh) verandert plotsklaps in een nachtmerrie.

Schindler's List

In het klassieke Holocaustdrama Schindler's List redt een Duitse industrieel het leven van ongeveer 1100 Joden. In The Zookeeper's Wife is het Antonina die haar door de Duitsers geneutraliseerde dierentuin gebruikt als doorvoerroute voor Joodse mannen, vrouwen en kinderen. Dit alles gebeurt onder de neus van de idealistische zoöloog Lutz Heck (Daniel Brühl). Voor de invasie was hij een goede vriend van de Zabinskis, die Antonina heimelijk maar gereserveerd gadesloeg. Iets te rigoureus transformeert Brühl nu in een fervent uitdrager van Hitlers idealen. Zijn even utopische als absurde wens de oeros (terug) te fokken zorgt ervoor dat de poorten van de dierentuin niet voorgoed hoeven te sluiten. Antonina mag met haar man en zoontje Ryszard in het landhuis blijven wonen.

Schrijnend realisme

Ondertussen mag Jan regelmatig voor voedseltransport het getto van Warschau betreden. Meer dan 300 Joden verlaten het getto in zijn truck en ontsnappen via de dierentuin. Een select gezelschap schuilt daarnaast jarenlang in de kelder van Antonina's landhuis. The Zookeeper's Wife doet in de basis niets anders dan andere films over dit onderwerp al deden, maar overtuigt wel in haar weergave van menselijk drama. Het eigentijdse kleurenfilter zet een uiterst realistische toon voor de wreedheden die in beeld worden gebracht. De belangrijkste boodschappen die Caro wil uitdragen klinken duidelijk door, misschien wel iets te duidelijk.

Omgaan met historisch bronmateriaal

Het is jammer dat The Zookeeper's Wife er richting het einde minder in slaagt haar authenticiteit en geloofwaardigheid uit te blijven dragen. Historisch bronmateriaal (hier de memoires en dagboeken van Zabinski, die Diane Ackerman in 2007 tot een non-fictieboek verwerkte) garandeert niet altijd een plotverloop dat geheel natuurlijk aanvoelt. Ook in de representatie van historische gebeurtenissen had Caro andere beslissingen kunnen nemen. Zo wordt de opstand in het getto van Warschau (1943) te vluchtig behandeld.

Het belang van empathie

Ondanks die minpunten is het aangrijpende verhaal over hoop, redding en (on)menselijkheid leidend. Jessica Chastain bewijst zich wederom als één van de meest veelzijdige actrices van dit moment. In Miss Sloane (2016) speelde ze nog een meedogenloze zakenvrouw, hier doet haar grenzeloze empathie hopen op een betere toekomst. Opdat we nooit zullen vergeten.