Recensie 'Tanja - Dagboek van een guerrillera'

In 1998 reist studente Tanja Nijmeijer van Groningen naar Colombia, om daar Engelse les te gaan geven. Een avontuurlijke stap voor iemand die nooit veel verder kwam dan geboortedorp Denekamp en eigenlijk niet wist dat er een burgeroorlog gaande was in het land. Ze zocht uitdaging, wilde de wereld zien en werd uiteindelijk wereldberoemd toen uitlekte dat ze zich bij de FARC had aangesloten.

In de nieuwe documentaire Tanja - Dagboek van een guerrillera (2023) gaat regisseur Marcel Mettelsiefen op zoek naar de beweegredenen achter deze ogenschijnlijk bizarre levensloop van een Nederlandse vrouw ver van huis, diep in de jungle. Het zal voor velen geen onbekend nieuws zijn. Nijmeijers rol bij de FARC was wereldnieuws toen haar dagboeken in 2007 werden gevonden en gepubliceerd. In 2010 maakte Leo de Boer de documentaire Dichter Bij Tanja, en ook de jaren daarna daarna dook ze af en toe op in de media. Twee jaar geleden werd haar eigen boek Van guerrilla naar vredesproces gepubliceerd.

Tanja's perspectief

Na al die aandacht voor de persoon Nijmeijer lijkt het best een uitdaging om een vernieuwend verhaal te brengen, nogmaals in documentairevorm, maar Mettelsiefen laat zich daar niet door afschrikken. Hij lijkt in zijn film ook niet echt op zoek te zijn naar vernieuwing, maar wil vooral Nijmeijer zelf aan het woord laten. Ondertussen maakt hij een zeer grove schets van de wereldpolitiek die het decor werd van de Nederlandse revolutionair. Met oude fragmenten én nieuwe beelden maakt hij een portret van Nijmeijer, maar ondanks de grote hoeveelheid materiaal lukt het niet echt om haar te doorgronden.

Stevige framing

Dat gebrek aan diepgang zit hem vooral in de tegenstrijdigheden en de af en toe schijnbaar willekeurige montage. In eerdere verslagen en ook in haar eigen boek lijkt het erop dat Nijmeijer erg politiek betrokken is, ook in Nederland al. In de film komt daar amper iets van naar voren. Er wordt niks gezegd over haar tijd als activiste in Groningen en ze komt vooral over als een naïeve toerist die iets spannends wil beleven en eigenlijk niet doorhad dat ze met vuur speelde. In sommige fragmenten lijkt dat ook echt zo, maar op andere video's is ze juist weer heel stellig. Nijmeijer komt talloze keren zelf aan het woord, maar deze fragmenten zijn niet chronologisch en het is niet altijd duidelijk wanneer ze zijn opgenomen. En dat laatste is best belangrijk, want de jonge twintiger uit 2000 denkt over sommige onderwerpen heel anders dan de Tanja van nu. Ook andere cruciale elementen, die wel in de documentaire uit 2010 benoemd werden, blijven onbenoemd in deze nieuwe film.

Ondanks dat blijft het een fascinerend verhaal, en door de eenvoudige manier van vertellen en de montage zonder opsmuk kijkt de film weg als een uitgebreid nieuwsitem. Tanja is een zeer beschouwende documentaire waarin het aan de kijker wordt gelaten om te interpreteren wat goed of fout is.