Recensie 'Tonio'

Wat moet dat een lastige klus zijn geweest voor regisseur Paula van der Oest, om het persoonlijke boek van A.F.Th. van der Heijden - Tonio - te verfilmen. Een boek over de dood van zijn enige zoon Tonio. Het was niet haar eigen en eerste keus om dit boek te verfilmen. Van der Oest heeft immers zelf een zoon van achttien en het voelde bijna als haar eigen nachtmerrie filmen. Maar juist die weerstand maakte het voor haar artistiek gezien interessant. Maar is dat ook zo voor de kijker?

De 21-jarige Tonio van der Heijden (Chris Peters) wordt op 23 mei 2011 door een auto geschept en in kritieke toestand naar het ziekenhuis gebracht, waar hij later overlijdt. Zijn ouders, de schrijvers Adri van der Heijden (Pierre Bokma) en Mirjam Rotenstreich (Rifka Lodeizen) blijven achter en worden in alles aan hem herinnerd. Ze rouwen ieder op hun eigen manier, maar moeten ook proberen te voorkomen dat hun eigen levens in een neerwaartse spiraal van verdriet terechtkomen

Rouwtrip

Het scenario werd geschreven door Hugo Heinen (Knielen op een bed violen). Een associatief geschreven scenario waarin we heen en weer in de tijd springen. Er zit geen logica in, het is puur gedreven door de emoties van de hoofdpersonen. In snelle, kort gemonteerde scènes zien we alle fases van de hoofdpersonen. Dat werkt goed en heeft als voordeel dat de film nergens te zwaarmoedig of te emotioneel wordt. Het heeft als nadeel dat sommige scènes, lees: de periodes in het leven van de hoofdpersonen, soms abrupt verschijnen of juist snel verdwijnen.

Sleutelscène

De film opent met het fatale ongeluk. Aan de vooravond zijn de ouders en hun zoon per toeval in een Amsterdams eetcafé terecht gekomen waar gegeten, gedronken, gelachen en gepraat wordt. 's Avonds nemen ze afscheid van elkaar en Tonio gaat nog even naar een feestje. Dit is eigenlijk de sleutelscène van de film omdat dit het moment is dat ze Tonio voor het laatst levend hebben gezien.

Acteursregie

Het was vanaf het begin duidelijk dat de kern van de film in de geloofwaardigheid van de karakters moest zitten. Met acteurs als Bokma en Lodeizen en nieuweling Peters is dat zeker gelukt. Bokma, die al een heel spectrum van uiteenlopende rollen gespeeld heeft en bekend staat als een van de hardst werkende acteurs, speelt met volle overtuiging Adri, een man die uiterlijk onbewogen lijkt maar vanbinnen kapot gaat.

Feit en fictie

Maar hij excelleert pas echt in zijn rol als hij beseft dat hij niets anders kan dan schrijven. Tenslotte heeft hij alles in zijn leven gedocumenteerd. Hun leven en het leven van Tonio. Het is de enige manier om zijn dood te verwerken. Bijna maniakaal gaat hij te werk om de toedracht van het ongeluk te achterhalen. Zozeer dat feit en fictie door elkaar gaan lopen. Tijd wordt een rekbaar begrip. Adri probeert de tijd in te halen. Hij probeert uit alle macht het ongeluk te voorkomen. Maar het verleden is niet te veranderen. Adri moet onder ogen zien dat zijn zoon Tonio dood is. Voor altijd.

Geslaagde verfilming

Van der Oest weet van Tonio een geslaagde verfilming te maken die dezelfde complexiteit en gelaagdheid van het boek heeft. Ook de kijker die het boek niet gelezen heeft voelt de pijn, maar uiteindelijk ook de troost.