Recensie 'Het Verloren Transport'

Duitsland, 1945. De Tweede Wereldoorlog lijkt bijna ten einde te zijn: de Amerikanen rukken op in het westen en vanaf de oostkant komen de Russen de bezette gebieden bevrijden. In een soort laatste stuiptrekking besluiten de nazi's om een heleboel Joodse gevangenen uit Bergen-Belsen te verplaatsen in goederentreinen, vermoedelijk om ze later te ruilen tegen krijgsgevangenen. Die actie mislukte en twee van de treinen kwamen aan in bevrijd gebied. De derde trein strandde in het oosten van Duitsland in de buurt van een klein dorp. De nazi's aan boord vluchten het bos in en laten de gevangenen aan hun lot over.

Met die historische feiten begint Het Verloren Transport (2022), de nieuwe dramafilm van Saskia Diesing met Hanna van Vliet in de hoofdrol. Het verhaal is qua context gebaseerd op een waargebeurde geschiedenis over de nasleep van de oorlog vlak na de bevrijding. Diesing vertelt ons over de omstandigheden in het Duitse dorp in 1945 aan de hand van de gefictionaliseerde verhalen van drie vrouwen die elkaar, tegen alle verwachtingen in, de hand reiken.

Simone, Vera & Winnie

In de eerste scène zien we de Joods-Nederlandse Simone (Van Vliet) de deur van één van de goederenwagons openschuiven. Ze staan stil in een weiland en in de verte komen soldaten van het Russische leger ze tegemoet. Eén van hen is scherpschutter Vera, een serieuze vrouw met een indringende blik en een sterk moreel kompas. Simone probeert duidelijk te maken dat ze eten nodig heeft voor zichzelf en haar man. Er wordt met geweerlopen richting het dorp verderop gewezen, waar een ander peloton van Russische soldaten ondertussen Duitse collaborateurs uit hun huizen trekt. In dat dorp ontmoeten we vervolgens Winnie, dochter van een Hitler-gezinde moeder die de komst van de Russen met de dood moet bekopen.

Een onderbelicht perspectief

De drie vrouwen hadden niet meer van elkaar kunnen verschillen, maar komen toch steeds weer bij elkaar terecht. Winnie haat de Russen die haar moeder hebben vermoord, maar wordt later gered door Vera. Simone leert haar een jurk te maken, terwijl zij haar juist aan de hand van een bordspel weer uitlegt hoe ze terug naar Amsterdam moet reizen. Dit onverwachte zusterschap maakt het leven in het uitgehongerde dorp dat kampt met infectieziektes een stuk makkelijker. Het is een interessante invalshoek voor een oorlogsfilm. Het genre wordt vaak gedomineerd door mannen en geweld, maar Het Verloren Transport laat zien dat je de gruwelen van oorlog ook op een heel andere manier kan overbrengen.

De kracht van de film zit hem dan ook in de dynamiek tussen de drie vrouwen, die alle drie goed (en drietalig!) acteren. Los van de goed gekozen invalshoek en het degelijke acteerwerk, gebeurt er overigens maar weinig spannends in de film. Zowel de soundtrack als cinematografie zijn onopvallend en dienen slechts ter ondersteuning van het redelijk voorspelbare plot. De treurige maar goede afloop, zoals het hoort in een oorlogsfilm, zie je al van heinde en verre aankomen. Het Verloren Transport leert ons iets over een relatief onbekend stukje geschiedenis, maar blijft verder niet heel erg hangen.