Recensie 'Beyond Sleep'

Beyond Sleep is gebaseerd op de rijke roman Nooit meer slapen uit 1966 van Willem Frederik Hermans en is verfilmd door Boudewijn Koole (Kauwboy). Reinout Scholten van Aschat (de zoon van) speelt de hoofdrol. Deze Noors/Nederlandse coproductie was onlangs de openingsfilm op het International Film Festival Rotterdam. De vraag is of Koole erin geslaagd is dit 'onverfilmbare' boek te vertalen voor een groot publiek.

Afzien in de ruige natuur van Lapland

Beyond Sleep gaat over de overlevingstocht van de jonge geoloog Alfred Issendorf die in Noors Lapland op zoek gaat naar meteorieten. In Noorwegen ontmoet hij drie jonge geologiestudenten. Arne (Pål Sverre Hagen), Qvigstad (Thorbjørn Harr) en Mikkelsen (Anders Baasmo Christiansen). De ambitieuze Alfred hoopt dat zijn naam door deze reis aan belangrijk wetenschappelijk bewijs zal worden verbonden. Dit gaat echter niet zonder slag of stoot.

Leegte en mislukking

Koole laat zijn hoofdpersonage Alfred zien als een jongeman die zich vooral wil bewijzen. Bewijzen tegenover zichzelf, zijn vader, ook een geoloog die verongelukte bij zijn eigen onderzoek, en zijn reisgenoten. In Arne vindt hij zijn metgezel die qua karakter het meest bij hem past en ze delen beiden een vadercomplex. Fysiek is hij echter niet opgewassen tegen de Noren die geen enkele moeite lijken te hebben met de ruige natuuromstandigheden. Ook de muggenplaag en de middernachtzon schijnt hen niet te deren. Koole laat dat zien in prachtig uitgerekte natuurbeelden waarin hij zijn protagonist laat ploeteren. We zien hem vallen, struikelen en verdwalen. Maar Alfred geeft niet op, hij moet zich bewijzen. Al moet hij zichzelf moed inspreken, zingen, zijn stappen tellen. Hij grenst tegen de rand van waanzin. Alles waar hij op kon vertrouwen is hij kwijt; letterlijk en figuurlijk. Langzaamaan leert hij dat de grootste strijd niet van buitenaf maar van binnenuit komt.

Complexe roman is een struikelblok

Het overgrote deel van de film speelt zich af in de natuur met al haar beproevingen. Als Alfred uiteindelijk moederziel alleen de bewoonde wereld weet te bereiken zijn er nog een paar essentiële verhaallijnen die uitgewerkt moeten worden. Het zijn juist die laatste scènes die afgeraffeld overkomen. Belangrijke verwijzingen die je snel over het hoofd ziet als je de roman niet gelezen hebt. De roman met zijn vele lagen, wetenschappelijke termen en filosofische teksten lijken op beeld niet echt aan te slaan. De complexe roman van Hermans lijkt hier toch het struikelblok. Hoezeer Koole en zijn acteurs ook hun best doen.

Niet voor iedereen

Beyond Sleep zal zeker niet voor iedereen weggelegd zijn. Koole vraagt veel geduld en verbeeldingskracht van zijn kijkers en dat zal niet iedereen kunnen opbrengen in een twee uur durende film waarin niets lijkt te gebeuren. Voor wie dat wel kan, en voor wie zich kan overgeven aan het tempo van de film, wacht een bijzondere film met mooi ingetogen spel van met name Scholten van Aschat met een wellicht minimalistisch verhaal. Een geweldige opbouwende soundtrack van Alex Simu doet de rest. Of zoals Koole het zelf verwoordt: “We hebben een sterk verlangen naar mysterie, naar niet weten. Dat is eindeloos veel boeiender dan weten” En zo moet je deze film ook zien.