Recensie 'The Book Thief'

De jonge Liesel komt in het Duitsland van 1938 terecht bij een pleeggezin, waar ook een Joodse vluchteling onderduikt. Wat volgt is een in pasteltinten geschilderd portret van de oorlogstijd, waarin de horror van de Holocaust ver weg blijft. Misschien iets te ver weg.

Zelden heeft de Tweede Wereldoorlog er zo prachtig uitgezien als in The Book Thief. Regisseur Brian Percival was tot nu toe vooral bekend van zijn tv-werk, in het bijzonder voor de Britse kostuumdramaserie Downton Abbey. Deze film roept visueel diezelfde sfeer op: rijke kleuren, zachte belichting, rustige camerabewegingen. Zelfs de oranje gloed van een licht knapperende brandstapel met boeken ziet er fraai uit. Het is een bewuste keuze voor een verhaal dat gaat over het vinden van schoonheid in lelijke omstandigheden. Zo omschreef Markus Zusak althans de essentie van zijn gelijknamige bestseller, die ten grondslag ligt aan deze film.

Pleeggezin

The Book Thief gaat over de jonge Liesel (Sophie Nélisse), die als elfjarig meisje in het Duitsland van 1938 terechtkomt bij een pleeggezin. Haar pleegmoeder Rosa (Emily Watson) is een norse, kwaaiige vrouw. Haar pleegvader Hans (Geoffrey Rush) is de goedheid zelve. Hij leert Liesel lezen en wakkert daarmee bij het meisje een passie aan voor het geschreven woord. Als de Joodse vluchteling Max bij het gezin onderduikt stimuleert deze Liesel om ook zelf haar verbeelding om te zetten in woorden. Als canvas voor haar schrijfwerk schildert hij, in een mooie symbolische geste, de bladzijden van een exemplaar van Mein Kampf wit voor haar. Terwijl Liesel overal waar ze kan boeken vandaan haalt, zien wij de oorlog om haar heen steeds zichtbaarder worden: van het Hitlerjugend-pakje dat ze zonder blikken of blozen aantrekt tot de plakkaten met oorlogspropaganda waar ze zonder op te kijken voorbijloopt.

Vaderfiguur

Geoffrey Rush is een mooi middelpunt van de film als statige vaderfiguur met een olijke oogopslag. De jonge Sophie Nélisse is goed gecast als het meisje dat zich eerst helemaal in zichzelf terugtrekt, maar onder invloed van haar pleegvader langzaam haar hoofd opricht. De scènes tussen deze twee behoren tot de sterkste uit de film. Er zijn andere momenten die wat ongemakkelijker voelen en gevaarlijk dicht tegen clichés aanschurken (de boze stiefmoeder die natuurlijk een hart van goud blijkt te hebben), maar de cast is over de hele linie sterk genoeg om nergens de grenzen van de goede smaak te overschrijden.

The Book Thief is een rustige, vrij ingetogen film die prima geschikt is voor kinderen. Misschien zelfs vooral voor hen. Er gaan weliswaar mensen dood, maar de toon blijft er een van optimisme. Bovendien wordt de lelijkheid van het nazisme nauwelijks getoond. Jodentransporten en concentratiekampen blijven buiten het zichtveld van deze film. Tegen het einde zit Liesel met haar vriendje Rudy op een stralende lentedag aan een spiegelend, door groene bossen omzoomd meertje. "Ik haat Hitler", zegt Liesel. "Ik ook", zegt Rudy. De toon van de scène suggereert eerder dat ze het over een vervelende leraar op school hebben. Dit is natuurlijk een manier om de hoop en de onschuld van kinderen te laten zien. Toch kan het bij volwassenen wringen om de zwartste bladzijde uit de recente Europese geschiedenis op deze manier op het scherm verbeeld te zien.