Recensie 'Viva la libertà'

Een stramme politicus wordt vervangen door zijn gekke tweelingbroer. Dat klinkt als een klucht, maar is in feite een prachtige verkenning van de politiek als metafoor voor het leven, met Toni Servillo in een weergaloze dubbelrol.

Als Giovanni de deur uit komt op de eerste dag dat hij in het openbaar de plaats inneemt van zijn tweelingbroer, de linkse partijvoorzitter Enrico, denk je even: wat knap dat hij zijn brede lach en pretoogjes weet te onderdrukken, want met die serieuze blik is hij sprekend zijn broer. Maar dan besef je weer dat je naar een en dezelfde acteur zit te kijken die beide broers speelt: Toni Servillo. Een kameleon. Niet alleen maakt hij van elke rol een uniek schouwspel, maar hij laat in Viva la libertà ook zien binnen dezelfde film twee totaal verschillende personages te kunnen neerzetten. En dat doet hij zonder hulp van transformerende make-up of kostuums. Hij creëert zijn personages van binnen naar buiten.

Fundamentele vragen

Een politicus die wordt vervangen door een blijmoedige dubbelganger hebben we eerder gezien, bijvoorbeeld in Dave uit 1993 met Kevin Kline. Maar al lijkt Viva la libertà in het begin even die kant op te gaan, dit is geen klucht. Regisseur Roberto Andò stelt hier een aantal fundamentele vragen aan de orde over de politiek als metafoor voor het leven. "De politiek en de filmwereld zijn twee domeinen waar bluf en genialiteit naast elkaar bestaan en vaak moeilijk van elkaar te onderscheiden zijn", zegt de man van Danielle (Valeria Bruni Tedeschi) tegen Enrico, als hij bij haar is ondergedoken in Parijs. De dalende peilingen zijn de politicus te veel geworden en hij is van de ene op de andere dag verdwenen. Zijn vrouw Anna (Michela Cescon) en zijn politiek assistent Andrea (Valerio Mastandrea) laat hij in verwarring achter. Terwijl Enrico tijdens zijn bezoek aan Danielle zoekt naar wie hij is of was, besluiten Andrea en Anna zijn tweelingbroer Giovanni, onlangs ontslagen uit een psychiatrische kliniek, te vragen zijn plek in te nemen.

Bluf en genialiteit

Regisseur Roberto Andò wil met deze film niet zeggen dat de politiek slechts een groot theater is. Zijn boodschap gaat dieper. Het gaat over de rollen die wij allen spelen in ons dagelijks leven. Door middel van de twee-eenheid van Enrico en Giovanni verkent hij hoe dichtbij of veraf die rollen kunnen staan van wie we werkelijk zijn. En ook al voert een politicus een spel op, dan nog kan wat hij zegt waarde hebben. Giovanni spreekt in zijn nieuwe rol als partijleider met de woorden van anderen: filosofen, toneelschrijvers, dichters. Maar met zijn passie brengt hij zijn toehoorders in vervoering. Waar gaat de bluf over in genialiteit? Waar eindigt het theater en begint de eigenheid?

Toni Servillo laat met zijn dubbelrol de film perfect balanceren tussen spot en beschouwing. Terwijl de toon licht blijft, geeft hij de twee mannen hoe langer hoe meer contouren. Wat in het begin karikaturen lijken van de stramme politicus en de naïeve zonderling, blijken personages te zijn met allerlei lagen en verbindingen. We proberen de twee te doorgronden, maar aan het einde van Viva la libertà moeten we erkennen dat we nog steeds verstrikt zijn in het geraffineerde spel dat Servillo en regisseur Andò hier met ons spelen.