Recensie 'Borgman'

'De eerste Nederlandse film in 38 jaar met een nominatie voor het filmfestival van Cannes'. Een groter compliment heeft Borgman, de achtste speelfilm van Alex van Warmerdam, niet kunnen krijgen. Hoewel de film afgelopen voorjaar uiteindelijk geen prijs ontving, blijkt de nominatie zeer terecht te zijn. Borgman is donkerder dan de eerdere films van Van Warmerdam, maar vooral ook minder Hollands: dit zou wel eens de internationale doorbraak van de regisseur kunnen betekenen.

De dakloze Camiel Borgman (Jan Bijvoet) besluit in een rijke buurt bij een villa aan te bellen om te vragen of hij daar een bad zou mogen nemen. Marina (Hadewych Minis) is de vrouw die open doet, maar omdat haar yuppen-man (Jeroen Perceval) het 'niet zo heeft op zwervelingen', besluit ze hem stiekem in huis te nemen. Borgman wil echter niet meer weg en ook Marina lijkt een zwak voor de man te hebben. Samen besluiten ze hem - na een grondige was- en knipbeurt en voorzien van schone kleren - in dienst te nemen als tuinman, zodat de man van Marina niets in de gaten heeft. Nu Borgman officieel onderdeel is van het gezin, lijkt de onschuldige zwerver langzaam in een duivelse gek te veranderen. Samen met zijn handlangers (Eva van de Wijdeven, Annet Malherbe en Alex van Warmerdam zelf) zet hij het leven in de villa geheel op zijn kop. Op slinkse wijze speelt Borgman alle gezinsleden tegen elkaar uit en Marina's perfecte leven verandert in een nare nachtmerrie.

Grimmig

Dat ook Borgman een 'typische Van Warmerdam' film is, blijkt al snel. De absurde en pijnlijke situaties, zijn vrij droge humor, de tot in perfectie uitgewerkte details - de villa uit de film is in zijn geheel ontworpen door de regisseur - alles is aanwezig. Toch voelt Borgman anders dan de rest van zijn oeuvre. In tegenstelling tot veel van zijn oudere films, is het hier geen afwijkend gezin dat centraal staat, maar juist een vrij tuttige, normale familie. Wat ze precies misdaan hebben is niet duidelijk, dat ze gestraft worden wel. De film zou gezien kunnen worden als aanklacht tegen Hollandse hufters, tegen rijke yuppen en hun lege levens. 'We leven in het Westen, hier is nu eenmaal welvaart' beweert de man van Marina. Dergelijke kritiek is echter niet het streven van de regisseur. Veel meer nog dan door dialogen wordt de film geleid door grimmige beelden - al vanaf de eerste scène is er een bepaalde spanning voelbaar die tot het einde aanwezig blijft.

Vreemd maar bevredigend

Visueel is Borgman wellicht wat minder fraai en kleurrijk dan de gemiddelde Van Warmerdam film, maar het zinderende plot maakt veel goed. Hoewel veel vragen niet beantwoord worden, is het verhaal erg sterk en ontzettend meeslepend. Maar boven alles is de film te typeren als vreemd, wat waarschijnlijk ook de reden is dat Borgman het op het filmfestival van Cannes moest afleggen tegen meer gangbare nominaties. Geen Gouden Palm dus voor Van Warmerdam, maar wel de aandacht die de regisseur verdient.