Recensie 'Mandela: Long Walk to Freedom'

"We zullen nooit meer iemand als Nelson Mandela meemaken," zei Obama in december 2013 tijdens de herdenkingsbijeenkomst in Soweto. En er zijn niet veel mensen die hem daarin ongelijk zullen geven. Mandela kent geen gelijke. Dat maakt het des te teleurstellender om te moeten constateren dat de "officiële Mandela film" (gebaseerd op zijn autobiografie) elke oorspronkelijkheid ontbeert.

Alles aan deze film is afgezaagd. Beelden die we al veel vaker gezien hebben. Een camera die laag door een korenveld gaat, met de zon half in de lens en een giechelende jonge Winnie die in slowmotion voor ons uit rent. Dat werk. Teksten die we al veel vaker gehoord hebben. "Now you are a man," wordt tegen de jonge Mandela gezegd na een ceremonie in het dorp van zijn stam. "We must fight," roept Mandela tegen een groep aanhangers die hij in een bioscoop toespreekt. Dat zijn niet echt teksten die je bijblijven. Dan is er de muziek (van Alex Heffes), met telkens weer die aanzwellende strijkers alsof je naar een slechte tv-film uit de jaren tachtig zit te kijken.

Plichtmatig

Hoewel het leven van Mandela voldoende drama kende, blijkt regisseur Justin Chadwick niet in staat om ook maar iets daarvan voelbaar te maken. Chadwick zegt zich voor Mandela te hebben laten inspireren door films als Cidade de Deus en Un prophète, maar hij kan niet in de schaduw staan van regisseurs als Meirelles en Audiard. Van een plichtmatige achtervolgingsscène zonder enige spanning tot het houterig vastleggen van Mandela's beroemde speech bij zijn veroordeling tot levenslang, Chadwick is in staat om alles zo te ensceneren dat het van elke zeggingskracht wordt ontdaan.

Vergelijking

Dan moeten we het even hebben over Idris Elba. Hij slaat geen modderfiguur in de rol van Mandela, laat ik dat voorop stellen. En hoewel regisseur Chadwick blijft benadrukken dat hij geen "look-like, sound-like" film wilde maken is de vergelijking natuurlijk onvermijdelijk. Elba heeft zijn tred veranderd in die van een bokser en hij heeft een meer open gezicht opgezet dan in de rollen waarvan we hem kennen. En hoewel je daardoor soms opeens Mandela ziet – vooral met hulp van de verouderingsmake-up in de latere scènes – zie je even vaak Luther of Stringer Bell zitten. Los van dat handicap zet Idris Elba een prima rol neer, die het niveau van de rest van de cast ver ontstijgt. Dat is overigens niet heel moeilijk want hij wordt omringd door onbeholpen slecht acteerwerk in de bijrollen (fantasieloos schreeuwende bewakers) en figuranten die onbedoeld de aandacht op zich vestigen (figureren blijkt ook een vak).

Waar ging het mis? Misschien hadden de makers zo veel respect voor hun held dat ze niet creatief met het bronmateriaal durfden om te springen (Mandela verleende al in de jaren negentig persoonlijk de rechten op zijn memoires aan producent Anant Singh). Misschien was het budget niet in lijn met de ambities. Of misschien zijn hier gewoon de verkeerde mensen voor en achter de camera verzameld. Hoe het ook zij, er moeten diepere universele waarden te halen zijn uit dit inspirerende levensverhaal dan de onbezielde weergave die we hier gepresenteerd krijgen. Een gemiste kans.