Recensie 'Nymphomaniac (I)'

Vanaf de eerste aankondiging dat Lars von Trier een film ging maken over een nymfomane kwam de focus onverbiddelijk te liggen op één aspect: seks. Expliciete seks. De schandaal-filmmaker zou alle grenzen gaan overschrijden. Het vuurtje werd nog wat aangewakkerd door acteur Shia LaBeouf die vertelde dat op het script vermeld stond dat ze het echt zouden gaan doen. Laat de mensen maar lekker in die waan, moeten de marketeers van de film gedacht hebben. En zo kwam het dat alle marketingmaterialen dat aspect van de film benadrukken. Geïndoctrineerd door dat beeld van Nymphomaniac stapte ik met enige huiver de filmzaal binnen. Waar Von Trier me meteen geruststelde door ons te laten luisteren naar een regenbui.

Die opening van Nymphomaniac, waarin we eerst kijken naar een zwart scherm terwijl we het geluid van een regenbui horen en daarna het water langs muren zien druppelen en over tegels zien stromen, is een krachtig statement van de regisseur. Het vraagt ons als kijker om de marketingmachine te vergeten en aandacht te hebben voor wat er hier op het scherm gebeurt. Onze zintuigen worden op scherp gezet.

Zelfhaat

Wat volgt is een ontleding van het fenomeen seks aan de hand van het leven van de nymfomane Joe (Charlotte Gainsbourg). Zij wordt bewusteloos op straat aangetroffen door Seligman (een droog-humoristische Stellan Skarsgård), die haar meeneemt naar zijn huis en haar verzorgt. Joe zit vol schaamte en zelfhaat over haar losbandige leven, terwijl Seligman juist de positieve kanten ziet en haar onbevangen aanmoedigt haar verhaal te doen. Dat verhaal ontvouwt zich in vijf hoofdstukken, verteld in een serie flashbacks naar de jonge Joe (gespeeld door debutante Stacy Martin).

Speels

Wat meteen opvalt zodra we aan het eerste hoofdstuk beginnen is de speelse stijl die Von Trier hier hanteert, mijlenver verwijderd van de loodzware toon van zijn vorige twee films. Hoofdstukken worden aangekondigd door een kleurrijke titelkaart en worden soms onderbroken en teruggedraaid door Seligman, die alles wat Joe vertelt interpreteert binnen zijn eigen kaders. Zo vergelijkt hij het spel van verleiding met dat van de visser en herkent hij in de ontmaagding van Joe twee Fibonaccigetallen. Al die vergelijkingen worden direct door Von Trier geïllustreerd met wiskundige notaties in beeld en stukjes authentiek aandoend, oud filmmateriaal. Het levert een prettige dynamiek op zonder dat het te druk wordt.

Verrassend

Los van de vorm die Von Trier gekozen heeft, is ook het verhaal dat hij vertelt niet wat je zou verwachten. Weliswaar vormt seks de rode draad door Joe's leven, maar het wordt telkens in relatie gebracht met thema's als schuld, liefde, macht en troost. Sommige delen zijn echt aangrijpend, zoals die over Joe's vader (een verrassende rol van Christian Slater). En er is zowaar nog wat te lachen. Het hoofdstuk met Uma Thurman als bedrogen echtgenote is een heerlijke klucht.

Hoewel niet alle ideeën over seks die Von Trier in deze film ontvouwt evenveel hout snijden heeft hij zijn uiteenzetting in een prettige vorm gegoten die de kijker niet met de gevreesde uitputting achterlaat. Voor alle duidelijkheid: ja, de film bevat expliciete seksuele beelden. Maar mocht dat je motivatie zijn om deze film te gaan zien dan kom je bedrogen uit. Je zult langer naar druppelende regen en ruisende bladeren zitten te kijken dan naar geslachtsdelen.