Recensie 'Nymphomaniac (II)'

Het is het mindere van de twee delen van Von Triers epos, maar het blijft leuk om te zoeken naar de betekenis die verborgen gaat onder de expliciete beelden die de regisseur ons voorschotelt.

Tegen het einde van het tweede deel van Nymphomaniac lijkt Lars von Trier het vertrouwen in de toeschouwer enigszins te verliezen. De filmmaker laat zijn personage Seligman (Stellan Skarsgård) – die net als in het eerste deel nog steeds geduldig luistert naar de bekentenissen van nymfomane Joe (Charlotte Gainsbourg) – zeggen dat zaken soms een nieuwe betekenis kunnen aannemen als je ze bekijkt vanuit een ander perspectief. Met die nogal nadrukkelijke aanwijzing voor de kijker daagt Von Trier ons uit. Kunnen wij ondanks de expliciete seksuele beelden die hij op ons afvuurt oog hebben voor het eigenlijke thema van zijn film?

Metaforen

En als we de hint van Seligman volgen wordt in dit deel van Von Triers epos duidelijk dat de boodschap die hij wil overbrengen niet veel met seks te maken heeft, ondanks het feit dat de gehele canon van de pornografische film voorbij komt: van een trio met twee zwarte mannen tot een lesbisch intermezzo met een jong meisje, van sadomasochisme tot plasseks. Zoals bleek uit zijn vorige films, gebruikt Von Trier zijn werk om door middel van visueel prachtig uitgewerkte metaforen uiting te geven aan zijn zorgen en emoties. In Melancholia was er het beeld van de gigantische planeet die dreigde de aarde op te slokken als uiting van Von Triers gevoel tijdens zijn depressieve episodes dat niets of niemand het waard is om te bestaan. Met Nymphomaniac wil Von Trier iets zeggen over zijn verhouding tot de samenleving. "Ik begreep dat de samenleving geen plek voor mij had," laat hij Joe zeggen. Ze heeft op dat moment geprobeerd om via een praatgroep voor seksverslaafden haar nymfomanie te 'genezen', maar ze gaat dit zien als een zedenpolitie die haar van haar eigenheid probeert te beroven. Ze is alleen, een verschoppeling, en dat accepteert ze. Ondanks het weinige dat we weten over Von Triers leven is dat een beeld dat niet onverenigbaar met hem lijkt.

Donker

Dit tweede deel van Nymphomaniac is een duidelijk minder levendige kijkervaring dan deel een. De hoofdstukken waarin het verhaal is verdeeld zijn nu langer en trager, minder verhalend en meer beschouwend. Er is niet meer veel te lachen. De toon wordt donkerder. Ook de speelse intermezzo's en de beschouwingen van Seligman zijn minder talrijk en minder geestig. Dit alles is ongetwijfeld Von Triers opzet, aangezien ook Joe er het nodige commentaar op levert. "Ik vond dit een van je zwakste uitweidingen," zegt ze op een zeker punt tegen Seligman. Het is een opzet die beter tot zijn recht zal komen bij het zien van de integrale versie van de film.

Als op zichzelf staand werk is Nymphomaniac (II) de mindere van de twee delen. De manier waarop Von Trier de vertelling over Joe en Seligman afwikkelt is nogal teleurstellend en verliest veel van zijn kracht zonder de energieke opmaat van het eerste deel. Maar als je er als kijker gevoelig voor bent kun je de nodige bevrediging halen uit het labyrint van betekenissen dat de filmmaker onder de oppervlakte van zijn beelden heeft aangelegd.