Recensie 'Levende rivier'

We kennen ze wel, de natuurdocumentaires met hun zwoele landschappen en slowmotionshots van opstijgende vogels en trippelende pinguïns. Fotograaf Ruben Smit, bekend van VARA's Vroege Vogels, heeft met Levende Rivier een leuke variatie op dit genre in elkaar gezet: een kanotocht door Nederland met alle flora en fauna die daarbij komen kijken.

Flora, maar vooral fauna

Ruben Smit start zijn reis in het aan Duitsland grenzende Lobith en vaart tot Haringvliet, met andere woorden, de Noordzee. Zoals je je kunt voorstellen zien we niet alleen veel mooi landschap, maar ook een breed scala aan dieren en insecten. Het zijn met name de opnames van (zeldzame) dieren die Levende Rivier tot 'leven' brengen. De zwoele helikopterbeelden van Smit die in zijn kano door Nederland meandert zijn leuk, maar eigenlijk korte pitstops tussen elke 'dierenscène'.

We zien de larve van een libel uit de rivier kruipen na daar drie jaar onder water te hebben vertoefd. Hij klautert moeizaam naar een hoog punt aan de kust waarna de libel zijn larvehuid van zijn afschudt. In een bijzonder melancholische scène zien we hoe Smit 's avonds een zwerm eendagsvliegen tegenkomt die de hele nachtlucht oplichten. Hun naam doen ze helaas eer aan en snel zijn de lichtjes gedoofd…maar niet voordat ze eerst nog veel eitjes uitpersen, zodat de volgende generatie het kan overnemen. Niet alle scènes zijn even majestueus. Een natuurdocumentaire is natuurlijk niet compleet zonder een dosis harde realiteit. We krijgen namelijk ook een hoop inzicht in het paargedrag van padden waarbij een groep mannetjes een 'paddenstelletje' belaagt om het vrouwtje te bevruchten. Het vrouwtje wordt zo omklemd dat het haar zelfs moeite kost om even naar lucht te happen.

Gefragmenteerd

Te midden van dit kanoavontuur voorziet Smit ons van de verwachte voice-over. Hij heeft veel interessante informatie te bieden die naadloos aansluit bij de beelden. Zijn spreekstijl is echter iets te formeel en komt daardoor vaak gekunsteld over. Zo'n statische stijl past enigszins bij de kalme sfeer van Levende Rivier, maar werkt niet altijd even goed, zeker wanneer Smit de humor opzoekt met opmerkingen als, "ze [de dieren] zijn opgewonden, en ik ook." Ook komt het gevoel van reizen door Nederland niet helemaal tot z'n recht. We zien divers natuurschoon, maar de reis voelt te episodisch. Leuker zou zijn als de werkelijke voortgang van de reis voelbaarder was, het gevoel echt naast Smit in zijn kano te zitten. Als je nu alle scènes door elkaar zou husselen zou dat weinig verschil uitmaken voor deze 'reis' en de documentaire voelt daarom ook enigszins gefragmenteerd.

Maar wat een fragmenten. Voor de stadsmensen onder ons wier beeld van Nederlandse natuur beperkt is tot herkauwende koeien langs de snelweg zal het een aangename verrassing zijn om te zien wat er zich allemaal in de wildernis afspeelt. Misschien is Smits nadruk op de enorme inspanningen om onze natuur duurzaam te beschermen nog wel het prettigst, wanneer 'ecologie en economie samenkomen'. Deze positieve uitstraling en hoop voor de toekomst kenmerkt Levende Rivier en maakt deze meditatieve kanotocht door ons landschap tot een aantrekkelijke 'aanvaring' met de natuur.