Recensie 'Tom à la ferme'

Xavier Dolan bewerkt voor het eerst een toneelstuk en slaagt met verve voor deze meesterproef. Hij levert een typische Dolan-film af in het formaat van een thriller, over Tom (gespeeld door hemzelf) die naar het platteland afreist voor de begrafenis van zijn vriend en daar in de ban komt van diens familie.

Met Tom à la ferme probeert de jonge Canadese filmmaker Xavier Dolan iets nieuws. Voor zijn vierde speelfilm heeft hij geen origineel scenario geschreven, maar waagt hij zich aan het bewerken van een toneelstuk, dat hij bovendien giet in het formaat van een thriller. Het verhaal over de stadse Tom (gespeeld door Dolan zelf), die naar het platteland afreist voor de begrafenis van zijn vriend en daar in de ban komt van diens broer Francis, krijgt een aantal Hitchcockiaanse accenten door spanningsverhogende vioolmuziek en claustrofobisch camerawerk. Toch blijft dit in alles een Xavier Dolan-film. De echt interessante spanning zit dus elders.

Ongemak

Dolan is een meester in het opvoeren en weer laten ontladen van gêne in sociale situaties. De bron van dat ongemak zit hier wederom in Dolans geliefde thema's van een moeizame moeder-zoonrelatie en verzwegen homoseksualiteit. De moeder van de overleden Guy (gespeeld door Lise Roy) leeft namelijk in de veronderstelling dat haar zoon een vriendin had, Sara. Ze weet niet dat Tom en Guy geliefden waren. Guys broer Francis (Pierre-Yves Cardinal) wil dat graag zo houden, wat hij meteen de eerste avond hardhandig duidelijk maakt aan Tom. Dat geheim levert een aantal prachtig geënsceneerde en geacteerde scènes aan de keukentafel op vol pijnlijke momenten, vooral als later Sara ten tonele verschijnt.

Gevaarlijk krachtenspel

Maar er zit niet alleen schaamte onder de oppervlakte van de gesprekken. Ook geweld. Er ontstaat een gevaarlijk sado-masochistisch krachtenspel tussen Tom en Francis. De laatste zit duidelijk in de knoop met zijn seksualiteit en lijkt geweld nodig te hebben om daar uiting aan te geven. Tom komt intussen hoe langer hoe meer onder zijn invloed. "Je zit onder de blauwe plekken", zegt Sara (Evelyne Brochu) bezorgd als ze uiteindelijk is gearriveerd op de boerderij. Maar Tom is dan al bedwelmd door de ruwheid van Francis en van het leven op het platteland. "Dit is echt", zegt hij tegen haar, met een armgebaar naar de koeienstallen om hen heen.

Toneeloorsprong

In Tom à la ferme is niets van haar toneeloorsprong te herkennen. Geen overdaad aan tekst, geen beperking van locaties. Dolan heeft het gelijknamige toneelstuk van Michel Marc Bouchard samen met de schrijver volledig uit elkaar gehaald en opnieuw opgebouwd als film. Daarbij heeft hij zijn eigen stijl over het verhaal heen gelegd. Het truttige interieur met de engelenbeeldjes, de donkere meubels en de lelijke lampenkappen. De shots met de acteur eenzaam in het kader, recht van voren, van achteren of en profil. Het zijn stijldetails die de liefhebber van Dolans werk zullen opvallen en de film onmiskenbaar de zijne maken.

De psychische gevangenis, die op het toneel door de vier personages in drie ruimtes tot uiting kwam, benadrukt de regisseur met een filmische ingreep: telkens als Tom de boerderij verlaat en op het punt staat zich aan de greep van Francis te ontworstelen, laat Dolan het filmkader krimpen. Tom kan zich in deze film vrij bewegen. De vraag is of hij dat ook wil.