Recensie 'Leviathan'

Leviathan is de nieuwste film van de wonderboy van de Russische cinema Andrej Zvyagintsev. Met veel gevoel voor verbeelding weet hij een sober en zwaarmoedig drama neer te zetten. En juist in die zwaarmoedigheid schuilt de schoonheid van zijn film. Zvyagintsev laat de moeizame verhouding tussen man en staat zien, waarin de man de tragische figuur is die gedreven door zijn rechtvaardigheidsgevoel vuistslagen in de luchtledigheid uitdeelt. De film is een nauwelijks verholen kritiek op de benauwende samenleving in het algemeen.

Leviathan gaat over Kolja, een doorsnee man woonachtig in een kleine stad aan de Barentszzee in Noord-Rusland. Samen met zijn prachtige vrouw en eigenwijze zoontje uit een eerder huwelijk leidt hij een gelukkig bestaan. Kolja leeft met zijn gezin in een mooi huis op een prachtig stuk land aan het water. Maar de burgemeester van de stad, Vadim Sergejevitsj, heeft zijn zinnen op Kolja’s land gezet en tracht hem voor een schijntje uit te kopen. Maar Kolja is verknocht aan zijn land en niet van plan zijn plek op te geven. De methoden van burgemeester Sergejevitsj worden echter steeds agressiever.

Oorsprong

Zvyagintsev putte zijn inspiratie uit een Amerikaans verhaal. Een goede vriend vertelde hem de belevenissen van een man in Colorado. Ook die lag in de clinch met een hogere macht. De boven hem gestelden wilden het huis en de garage van deze Amerikaan afpakken. Tegenover de superioriteit en het gezag van deze overheidsmacht was de man volslagen kansloos. In al zijn woede, sprong hij op een tractor en verwoestte een aantal gebouwen om hem heen voordat hij zelfmoord pleegde. Dit verhaal was de initiële inspiratiebron van Zvyaginstev voor zijn film Leviathan.

Westerse bril

Nu de oorsprong van de film duidelijk is, zijn ook de beweegredenen van Zvyagintsev beter te begrijpen. Op de persconferentie van het filmfestival in Cannes stelde meer dan de helft van de journalisten de vraag hoe Rusland zou reageren op een film waarin de hogere macht in twijfel wordt getrokken. Zvyagintsev stelde daarop dat hij deze film niet had gemaakt als aanklacht tegen het huidige regime in Rusland. Al zijn veel Europeanen en Amerikanen geneigd om dat anders te zien. Zvyagintsev stelde dat hij een meer universeel verhaal wilde vertellen. In welke samenleving men ook woont, ontwikkeld of onderontwikkeld, overal heeft men te maken met de frictie tussen individu en hogere machten. Het feit dat de film voor dertig procent is gesponsord door de Russische regering en de komende maanden gewoon in de Russische bioscopen draait, laat zien dat film politieke spelletjes overstijgt. Ook in Rusland.

Veelbelovende regisseur

Leviathan is de vierde speelfilm van Zvyagintsev en opvolger van de meesterwerken Elena, The Return en The Banishment. Zvyagintsev is één van de weinige regisseurs die de plank nog niet heeft misgeslagen. Steeds weer is hij de sobere chroniqueur van de Russische cultuur. Wel doet hij met Leviathan iets nieuws. Tussen alle zwartgallige scenario’s valt voor het eerst zowaar een vleugje humor te bespeuren. Toch vormt deze humor maar een streepje licht in een allesomvattende duisternis.

Zvyagintsev is al de meester van de traan. Als hij die weet te combineren met een even trefzeker geschetste lach, dan zal het niet lang meer duren of hij zal zich tot de grootste regisseurs van dit tijdperk mogen rekenen.