Recensie 'Kollektivet'

Vraag aan regisseur Thomas Vinterberg hoe het is om in een commune op te groeien en je wordt getrakteerd op interessante verhalen. Vinterberg woonde het grootste deel van zijn jeugd in een commune en zijn kleurrijke herinneringen vormen de basis van zijn tragikomische analyse in Kollektivet.

Nieuwe wending

Erik en Anna zijn getrouwd en hebben een dochter. Op een dag laat Anne blijken dat ze hun dagelijks leven eigenlijk beu is. Ze is toe aan nieuwe ervaringen. Met z'n tweeën besluiten ze een commune op te richten in hun pas gekochte villa. In het begin is alles nog gezellig, maar door de groeiende drukte verzwakt het emotionele contact tussen Erik en Anna. Het duurt niet lang voordat Erik een affaire begint met studente Emma. De spanningen lopen pas echt hoog op wanneer Emma in de villa komt wonen.

Illusie

De kracht van Kollektivet zit 'm in de empathische wijze waarop Vinterberg het concept van een commune 'neersabelt'. Hij had dit ook op vileine wijze kunnen doen, maar door zijn eigen ervaringen weet hij wel beter. Door zijn nadruk op de menselijke en humoristische kant van het verhaal vervalt hij niet in extreme negativiteit en versterkt daarmee het drama. Centraal in Vinterbergs kritiek staat dat in de commune geen plaats is voor het individu, de ironie dat persoonlijke voorkeuren en verlangens gebukt gaan onder het collectief ondanks de belofte naar ieders behoefte te luisteren en er voor elkaar te zijn. Goed voorbeeld is de feestelijke groepsdans waarin de doodzieke kleine Vilads bewusteloos raakt, omdat iedereen vergeet dat drukte fataal is voor zijn hart. Het individu verzwolgen door het collectief.

Een commune is een ideaal, het idee dat mensen in een groep kunnen samenwonen als ze maar open met elkaar zijn en alles goed voorbereiden. Het falen van de commune staat voor Erik en Anna symbool voor het falen van de maatschappij, vandaar dat zij beiden er alles aan doen om de commune in stand te houden. We zien welke dramatische gevolgen de commune heeft op de relatie tussen Erik en Anna, waarmee Vinterberg overtuigend in beeld brengt dat wanhopig vastklampen aan een ideaal tot misère leidt.

Rommelig

Kollektivet schiet echter tekort in de laatste akte. Het centrale drama intrigeert - man, vrouw en minnares onder één dak - maar de afloop voelt wat rommelig en onnatuurlijk aan, zeker wanneer de tienerdochter haar moeder Anna aanraadt om te vertrekken. De verhaallijn van Vinterbergs Jagten is veel beter en logischer uitgevoerd, hoewel gezegd moet worden dat een film over een commune zich natuurlijk meer leent voor een 'rommelige' stijl. Dit neemt niet weg dat de opbouw van Kollektivet (de menselijke relaties en hoe alles steeds meer uit de hand loopt) emotioneel meer indruk maakt dan de teleurstellende laatste akte. Ook blijkt de grootte van de cast een probleem. Vinterberg besteedt terecht de meeste aandacht aan Erik, Anna, hun dochter en Emma, maar hierdoor blijven de overige bewoners slechts een kleurrijke groep die niet cruciaal is voor het verhaal en die je ook nooit echt leert kennen. Toch weet Vinterberg, net als in Festen en Jagten, op invoelbare wijze de complexe dynamiek tussen individu en collectief te laten zien. Met zijn scherp oog voor psychologische details bewijst Vinterberg met Kollektivet zich opnieuw als een empathisch filmmaker.