Recensie 'Der Staat gegen Fritz Bauer'

Wie herinnert zich Fritz Bauer? Regisseur Lars Kraume zo te zien wel. Met zijn sterke - maar toch gewone - drama wil hij de wereld herinneren aan de grootse rol van Bauer in het naoorlogse Duitsland, met zijn jacht op nazi Adolf Eichmann en zijn poging tot herstel van het land dat hij richting de afgrond zag gaan.

Man met een missie

Duitsland, 1957. Procureur-generaal Fritz Bauer (sterke rol van Burghart Klaußner) ontdekt dat de beruchte nazi Eichmann waarschijnlijk in Argentinië leeft. Bauer wil hem koste wat kost in Duitsland laten berechten en daarmee de stilte doorbreken rondom het nooit-verdwenen nazisme. Hij hoopt hiermee uiteindelijk de ogen te openen van de Duitse jeugd, vanuit de overtuiging dat alleen erkenning van fouten pas leidt tot echt herstel. Helaas worden veel topfuncties bekleed door ex-nazi's die vrezen dat Eichmann hen als medeplichtigen zou kunnen aanwijzen. Ondanks hun tegenwerking doet Bauer samen met collega Angermann er alles aan om Eichmann te vangen, zelfs al moet hij daarvoor landverraad plegen door heimelijk contact op te nemen met de Israëlische geheime dienst, de Mossad.

Zoals de briljante filmtitel al suggereert, is dit het verhaal van één man die het opneemt tegen misschien wel een hele regering. Bauer weet totaal niet wie hij nog kan vertrouwen, buiten een paar betrouwbare collega's. Desondanks is hij vastbesloten Eichmann te laten berechten, omdat hij vreest voor de integriteit van zijn land. Volgens hem is bondskanselier Adenauers Duitsland een valse democratie, omdat het nazi-verleden snel is weggemoffeld onder het mom van wederopbouw en dus niet aangepakt en verwerkt is. Bauer vindt dat Duitsland pas werkelijk vooruit kan als het land achteruit gekeken heeft.

Onvoldoende dreiging

Regisseur Kraume toont op gedetailleerde wijze hoe Bauers onderzoek leidt tot de ontvoering van Eichmann, maar de tegenstand die Bauer hierin ondervindt krijgt helaas weinig aandacht in de film. Zijn samenzwerende 'collega's' komen nauwelijks in beeld. Door deze gebrekkige karakteriseringen ervaar je als kijker nooit de dreiging die Bauer zoveel slapeloze nachten bezorgde en komt het gevaar waarin hij jarenlang geleefd heeft onvoldoende tot z'n recht.

Waarheid versus fictie

Nog problematischer in deze film is Bauers jonge collega, Angermann. Dit filmpersonage is volledig fictief, maar moet wel twee belangrijke functies vervullen: Bauers vermoede homoseksualiteit suggereren en de jeugd symboliseren die bereid is het duistere naziverleden onder ogen te zien. Het thema homoseksualiteit wordt niet goed uitgewerkt en je vraagt je als kijker ook echt af waarom de regisseur dit er überhaupt bij sleept, terwijl de film zo boordevol politiek drama zit. Vooral pijnlijk zijn enkele tenenkrommende scènes in een nachtclub waarin collega Angermann overduidelijk wordt verleid en in de val gelokt. Erger nog is dat dit subplot tot gevolg heeft dat Bauer uit zijn lethargie ontwaakt en bereid is door te vechten, wat uiteindelijk zou leiden tot de Auschwitz-processen. Vreemd om een volledig fictief personage zo'n doorslaggevende rol toe te schrijven.

Der Staat gegen Fritz Bauer is een nobele poging om een vergeten held in de schijnwerpers te plaatsen. Probleem is echter dat de film enigszins tekortschiet en dat Bauer een betere schijnwerper verdient. Hoewel de film wat 'gewoon' blijft, is Bauer dat zeker niet. Dat Duitsland überhaupt begon aan de naziprocessen is aan hem te danken. Zijn heldhaftige en eenzame strijd fascineert en zo bewijst de film wel degelijk zijn historische waarde.