Recensie 'Harmonium'

In regisseur Kôji Fukada's Harmonium staat een niet zo harmonieus gezin centraal. Wat in het begin oogt als een klein maar fijn familiedrama groeit uit tot een ontluisterende geschiedenis van misdaad en straf en de onoplosbare mysteries van het bestaan.

Klop, klop, wie is daar?

Een doodgewone dag in een Japans gezin. De kleine Hotaru oefent op het harmonium en ontbijt met haar ouders. Komt allemaal erg 'harmonieus' over, maar al snel zien we allerlei onuitgesproken spanningen. Moeder Akié en Hotaru bidden, vader Toshio niet. Hotaru praat enthousiast met haar moeder, maar vader lijkt niet geïnteresseerd en leest stil de krant. Dan staat ineens de keurige maar vreemde Yasaka voor de deur. Toshio lijkt hem te kennen en biedt hem uit het niets onderdak en een baan. Erg blij lijkt hij hier niet mee en ook Akié is verbijsterd door deze inbreuk. De omgang verloopt eerst moeizaam, toch raakt Akié langzaam gewend aan Yasaka. Dat hij Hotaru helpt bij het bespelen van het harmonium helpt natuurlijk ook. Desondanks voelt er altijd iets niet goed en ineens slaat het noodlot toe. Na deze schokkende wending spoelt de film acht jaar vooruit en zien we de nasleep. Yasaka is spoorloos en Toshio en Akié hebben hem na al die jaren niet kunnen traceren. Wel krijgt Toshio er een jonge nieuwe werknemer bij wiens identiteit nog even een mysterie blijft.

Drama en stijl

Als Harmonium ergens hapert, dan is het wel in de tweede helft. Fukada brengt al zijn thema's samen, maar verliest enigszins de balans tussen geloofwaardig drama en stijl. De toevoeging van de jonge werknemer wiens identiteit 'toevallig' cruciaal is, voelt bijvoorbeeld nogal gekunsteld. Veel sterker is de eerste helft en hoe meesterlijk regisseur Fukada zijn drama ontvouwt. We delen eerst Akié's twijfels over deze vreemdeling en later haar groeiende vertrouwen in hem, zeker omdat Toshio zo 'afwezig' is. Tegelijkertijd beseffen we ook hoe weinig we eigenlijk van deze vreemde man afweten. Fukada behoudt deze balans heel fraai.

It's called acting

Hij wordt hierin bijgestaan door een uitmuntende cast die zijn visie perfect verwezenlijkt. De rol van Akié vraagt veel, maar Mariko Tsutsui vult deze moeiteloos in. Hetzelfde geldt voor Tadanobu Asano die als de enigmatische Yasaka tegelijkertijd sympathie en onrust bij je oproept. Zelfs tijdens zijn afwezigheid in de tweede helft 'voel' je zijn verontrustende aanwezigheid.

Mysterie

Fukada houdt klaarblijkelijk niet van kant-en-klare boodschappen, want zelfs na het einde blijf je met vragen achter. Mysterie is een terugkerend thema in Harmonium. Yasaka leren we nooit echt kennen, maar zijn aanwezigheid zorgt ervoor dat ook het 'doodgewone' gezin geconfronteerd wordt met de leugens waar het op rust. De vraag blijft hoe goed je elkaar eigenlijk kent. Het verleden laat je nooit met rust, een harde les voor vrijwel iedereen in Harmonium. Dat Fukada – ondanks wat geforceerde stilistische trekjes – dit zo onheilspellend weet te ontvouwen zorgt voor een intrigerende en ontregelende kijkervaring.