Recensie 'Bram Fischer'

Films zijn altijd handig geweest in het opgraven van verhalen over onbezongen helden. Nelson Mandela kent iedereen wel, maar wie herinnert zich nog zijn advocaat, Bram Fischer? Regisseur Jean van de Velde poogt een meeslepend epos van het beroemde Rivoniaproces te maken, met gemengde resultaten…

11 juli 1963

Mandela en andere leden van het Afrikaans Nationaal Congres worden gearresteerd op een boerderij in Rivonia, Johannesburg. Ze worden aangeklaagd wegens sabotage en het bewijs is ook overweldigend, blauwdrukken voor landmijnen, communistische literatuur. De blanke Zuid-Afrikaanse advocaat Bram Fischer (Peter Paul Muller) is eerst terughoudend, maar besluit uiteindelijk Mandela en de andere aangeklaagden toch te verdedigen. Zijn terughoudendheid is niet ongegrond, want hij is net als Mandela tegen de Apartheid en was zelf ook vaak aanwezig op diezelfde boerderij in Rivonia. Hier komt de veiligheidspolitie ook achter en die begint natuurlijk de druk op te voeren. Fischer moet beslissen of hij voor zichzelf en zijn gezin kiest of het algemeen belang zal dienen.

Tragisch, maar niet ontroerend

Dit klinkt allemaal intrigerend, maar het laat zich hier nauwelijks tot een spannende film vertalen. Van de Velde vliegt door zijn opening heen, waardoor we Mandela, Fischer en de anderen nooit echt leren kennen. Je zit daardoor gedurende de rest van de film met een rare apathie naar het scherm te staren. Dit is vooral merkbaar bij de scènes met Fischers familie. Deze boeien nooit, omdat ze te veel losstaan van het hoofdverhaal. Wat houdt de aandacht langer vast, een zieke zoon of een baanbrekende rechtszaak met Mandela? Het is ook jammer dat zo weinig momenten echt raak zijn. Een van de aangeklaagden wordt bijvoorbeeld vrijgelaten, maar alleen omdat hij tegen Mandela en de anderen zal getuigen. Om dit te voorkomen, laat Fischer hem en zijn vrouw met valse paspoorten de grens oversteken…met (tijdelijke) achterlating van hun kinderen. Allemaal tragisch natuurlijk, maar nooit ontroerend gebracht en dat geldt voor de meeste scènes. Zelfs Mandela's beroemde 'I am prepared to die'-speech (eigenlijk drie uur durend maar hier verkort tot enkele minuten) en Fischers slotpleidooi lopen hier met een sisser af en daar kan zelfs de melodramatische muziek weinig aan doen. De acteurs doen wel erg hun best om het drama naar een hoger niveau te tillen en met name Peter Paul Muller slaagt daar in.

Trots opent de film met de claim dat het getrouw is aan de feiten. Dat kan wel zo zijn, maar een film moet vooral de geschiedenis tot leven brengen. Niemand wil twee uur een koelbloedige geschiedenisles ondergaan. Geschiedenis moet levensecht aanvoelen op dat grote bioscoopscherm en Bram Fischer bereikt dat uiteindelijk niet. Het helpt ook niet dat de uitkomst van de rechtszaak algemene kennis is, dus van echte spanning is ook nooit sprake. Van de Veldes film is oerdegelijk en eerlijk gemaakt, maar in geen enkel opzicht uitzonderlijk. Misschien zou het verfilmen van Mandela's drie uur durende speech een beter idee geweest zijn?